Hij begon er als bijstandsmaatschappelijk werker, ging bij mensen met een uitkering op huisbezoek. ‘Lukt het allemaal? Weet je dat je recht hebt op die-en-die regeling? Heb je al nagedacht over werk?’ “We hadden oog voor de mensen.”
Erop af
2021. De gemeenten Veendam en Pekela ontvlochten hun samenwerking. Re-integratie, participatie, werk, inkomen: Pekela ging het weer zelf doen. “Er waren in die tijd meer banen dan werkzoekenden, ook voor mensen met weinig scholing. Ons bijstandsbestand was relatief groot, dus daar zag ik kansen. Ik werd teamleider Werk en Inkomen en mocht zelf mijn team samenstellen. Dus koos ik collega’s die ‘erop af willen’.”
Vertrouwen winnen
In Pekela (circa twaalfduizend inwoners) leefden toen nog vijfhonderd huishoudens van bijstand, sommige al tien jaar. “We zochten ze allemaal op. ‘Hoe komt het dat u al zo lang niet werkt?’ ‘Er was geen werk.’ ‘Dat is er nu wel. Welk werk past bij u?’ We stelden mensen ook gerust hoor: ‘Je kunt met acht uur beginnen en rustig opbouwen.’.”
Wie geen fiets had om naar het werk te gaan, kreeg er een. En ook andere kopzorgen werden opgelost. “Bij een gezin was de wasmachine stuk. De kinderen gingen al twee weken in vieze kleren naar school. Nog diezelfde dag hebben we een wasmachine van de kringloop laten installeren. Een zorg minder, waardoor wat ruimte ontstond om in gesprek te gaan over werk. En doordat we die wasmachine zo snel regelden, wonnen we ook het vertrouwen.”
2,5 miljoen
Het team van De Vroome kreeg in drie jaar tijd tweehonderd bijstandsgerechtigden aan het werk. De overige driehonderd startten als vrijwilliger of met dagbesteding – een mogelijke opstap naar werk. Behalve persoonlijke en maatschappelijke winst leverde deze outreachende aanpak de gemeente een besparing op van 2,5 miljoen euro aan (bijzondere) bijstand.
Mooi, vond ook het ministerie van SZW. ‘Maar is het rechtmatig wat jullie doen?’ “Zo zie je maar weer hoe de systeemwereld afwijkt van de leefwereld.” En het antwoord op die vraag uit Den Haag? “Wij betalen de fiets, de wasmachine en andere doorbraken uit het re-integratie- en participatiebudget. Ja dus.”
Half uurtje
“We proberen de duwtjes te geven die mensen nodig hebben”, zegt De Vroome. “We doen het niet voor maar mét onze inwoners. Stel, iemand kan niet goed lezen en schrijven. Dan kunnen we die persoon wel naar het Taalhuis verwijzen, maar voor sommige mensen is die drempel te hoog. Wat wij dan doen: we gaan een keertje mee. Alle medewerkers hebben dat mandaat. En ja, zo’n bezoekje kost tijd, maar het levert ook veel op. Met onze persoonlijke benadering boeken we sneller resultaat met inwoners. We hoeven minder na te bellen, minder brieven te sturen, minder achteraf te repareren. Het is ook veel leerzamer en leuker dan altijd maar achter de computer zitten. Wel wil ik na zo’n bezoek weten hoe het gegaan is en welke afspraken gemaakt zijn. Ik ben scherp op hoe wij als team functioneren.”
Telefoonnummers uitwisselen
Bij de gemeente Pekela zijn ze niet zo van de schotten en kokers. “Wij maken ons hard voor een goede samenwerking, intern en met onze ketenpartners. Al sinds 2021 nodigen wij, W&I en de collega’s van team Fysiek, onze sociaal domein-partners driewekelijks uit voor soep met broodjes. Elke bijeenkomst krijgen twee partners het podium en na hun presentatie gaan we uitwisselen: ideeën, vragen, oplossingen, telefoonnummers. Het is altijd volle bak en altijd leuk. Je krijgt samen zo veel gedaan met dezelfde stip op de horizon.”
Team W&I loopt ook elke drie weken mee in de wijkrondes, met collega’s van welzijn, Wmo, jeugd, fysiek en openbare orde en veiligheid. “Mensen kunnen via Facebook en Instagram laten weten of ze willen dat we langskomen. Dan kan het gaan over een losse stoeptegel, maar ook over grotere overlast. Sommige inwoners zijn in het begin wat argwanend. Maar dat verandert als ze merken dat wij snel voor hen aan de slag gaan.”
Blij, want het lukt
De slotsom en hoofdboodschap van De Vroome: eerst zaaien, dan oogsten. Beginnen bij het begin. “Zorg dat je je inwoners kent. Wie heb je voor je? Wat is hun situatie? Wat ging daaraan vooraf? Ook in grotere gemeenten kan dit. Je kunt het daar per wijk of stadsdeel aanpakken.”
Voor het opstellen van haar koersplan, visie en missie voor 2021-2031 heeft de gemeente Pekela daarom allereerst veel inwoners, ondernemers en organisaties geïnterviewd. Wat speelt er? Wat drijft jou? Wat heb je nodig? “We hebben naar iedereen geluisterd en op die input onze plannen gemaakt. Daardoor hebben we draagvlak in heel Pekela.”
En verder? “Je hebt managers en teamleiders nodig die continu alert zijn: zijn we echt aan het doen wat we beloofd hebben? Want alleen met een goede uitvoering krijg je burgemeester, wethouders en gemeenteraad mee. En zonder hen gaat het niet. Het is een samenspel.”
De Vroome speelt het spel met verve en geniet er volop van. “Omdat het ons lukt om er echt voor onze inwoners te zijn. Dat maakt me blij.”
Adviezen uit de Pekelse praktijk:
- Duik in je bijstandsbestand (of andere doelgroep) en ga na: Wie zijn deze inwoners? Wat is hun verhaal? Voor grotere gemeenten: maak het behapbaar. Ga eventueel per wijk of stadsdeel te werk.
- Voor mensen met een langdurige bijstandsuitkering: hef ontheffingen op. Daarmee zeg je in feite dat ze niet meer meetellen; dat doet wat met mensen. Laat ze weten dat je gelooft dat ze kunnen meedoen. Ga samen na wat wél kan.
- Ga ruimdenkend en creatief in gesprek over (vrijwilligers)werk of dagbesteding. Zit de zoon op voetbal? Misschien vindt vader of moeder het leuk om elke week een paar uurtjes in de kantine van de club mee te draaien.
- Geef je medewerkers de ruimte en het vertrouwen voor deze manier van werken. En houd jezelf op de hoogte. ‘Hoe was je gesprek met die inwoner? Wat hebben jullie afgesproken.’
- Houd ook je bestuurders goed op de hoogte. Nodig ze uit voor bijeenkomsten, betrek ze, praat ze steeds bij. Zonder hun ruggensteun gaat het niet.
- Geven medewerkers aan dat deze manier van werken niet bij hen past? Laat ze weten dat je dat begrijpt. Geef ze het vertrouwen om zich te ontwikkelen naar een andere houding en gedrag en help ze daarbij.
