Houdbaar sociaal stelsel
De basis op orde. Als wij ons bij Divosa ergens sterk voor maken, is dat het wel. In ons welvarende, ontwikkelde land mogen we verwachten dat iedere inwoner kan leven zonder geldzorgen en gelijke kansen heeft om zich te ontwikkelen. Maar de werkelijkheid is weerbarstig. Ook in Nederland is er armoede. De cijfers laten weliswaar een daling zien, maar de groep in armoede is nog steeds fors: 540.000 mensen in 2023. Voor de groep onder de armoedegrens wordt de armoede zelfs groter. Ook het aantal mensen dat maar net boven de armoedegrens leeft en kwetsbaar is voor (kleine) financiële tegenslagen, is nog steeds groot: 1,2 miljoen.
Ook de komende jaren hebben we een goed werkend sociaal stelsel dus hard nodig. Maar door de demografische ontwikkelingen wordt het nog een hele uitdaging om dit overeind te houden. Het wordt namelijk steeds moeilijker om het stelsel te financieren. Omdat er minder mensen werken, komt er minder belasting uit arbeid binnen. Deze daling is overigens al jaren aan de gang en zal zich zeker tot 2040 voortzetten.
Willen we ons sociale stelsel in leven houden? En de groeiende uitgaven voor defensie en klimaatverandering financieren? Dan zullen we onze toevlucht moeten nemen tot andere belastinggrondslagen. Eén maatregel ligt heel erg voor de hand, maar is ook politiek gevoelig: het belasten van vermogen. Van al het geld dat de fiscus binnenkrijgt, komt ongeveer 20 procent daarvandaan. Ter vergelijking: het aandeel belasting op arbeid is 50 procent, maar zoals we zagen, moeten we het daar door de vergrijzing de komende jaren steeds minder van hebben.
In Nederland zit het meeste geld in stenen: bijna twee derde van het vermogen hier komt voort uit huizenbezit. Voor iedereen is een (betaalbaar) dak boven je hoofd onderdeel van bestaanszekerheid. Veel huiseigenaren hebben niet alleen dat betaalbare dak, maar hebben ook overwaarde opgebouwd. Wat is er dan mis met de gedachte dat we misschien die overwaarde doelgericht kunnen belasten en met de opbrengst een impuls kunnen geven aan de bouw van betaalbare koop- en huurwoningen?
Hoe we de betaalbaarheid van ons stelsel ook vormgeven, het zal de komende jaren anders moeten. Dat geldt ook voor de uitvoerbaarheid. In 2021 stonden er drie werkenden tegenover een gepensioneerde; in 2040 zal die verhouding twee op een zijn. Minder mensen moeten dus meer werk doen. Kortom: we moeten grenzen verleggen, om bij de thematiek van het Divosa Voorjaarscongres 2025 te blijven. Laten we in Heerlen daarover het gesprek aangaan. Over de vraag hoe om te gaan met demografische ontwikkelingen is er een interessante workshop, en anders komen we elkaar in de wandelgangen vast wel tegen!
