stuurt Maarten van Rossem via de redactie van zijn blad Maarten! een tweet de wereld in. ‘Het coronavirus wordt stevig aangepakt in China, maar ze zijn wel rijkelijk laat hiermee. Wij hoeven ons voorlopig geen zorgen te maken. De kans dat ik het coronavirus oploop is het allerlaatste waar ik mij vandaag zorgen over maak. Ik denk dat het redelijk geïsoleerd blijft. Als de WHO zegt dat er geen reden tot mondiale paniek is, ben ik bereid dat te geloven. Mensen maken zich er veel te druk om, maar het nieuws werkt nou eenmaal zo. De mens is een kuddedier. Het nieuws is kluitjesvoetbal. Voetballende kinderen denken dat ze moeten zijn waar de bal is, met als gevolg dat ze allemaal op een kluitje bij de bal staan. De media werken precies zo.’
De Wereldgezondheidsorganisatie riep het virus tot een pandemie uit en er is bijna niemand in Nederland die zich daar niet naar schikt, maar naar de rest van zijn tweet kijkt Van Rossem nog precies hetzelfde als vier maanden geleden. “Slechts een klein percentage van de besmette mensen overlijdt. Kinderen overlijden nauwelijks. Maar media leven van opwinding, hysterie en overdrijving. Je leest en hoort dat na deze epidemie de wereld zal veranderen en weinig meer hetzelfde zal zijn. Klinkklare nonsens. Als we over vijf jaar met elkaar praten, vergeten we de paniek en trekken we de conclusie dat er bijzonder weinig is veranderd. Als ik er dan nog ben tenminste, want ik ben dan 81. Mijn advies: volg het nieuws hoogstens via Teletekst, dat vat de boel kort en zakelijk samen.”
Niet de laatste pandemie
Van Rossem zegt het een aantal keer: eigenlijk moeten we iemand anders hebben voor dit interview. Hij kan wel wat Wikipediawijsheden de wereld in slingeren, maar die kan Sprank zelf ook opzoeken en dan kom je qua kennis uiteindelijk tot hetzelfde resultaat. Van epidemieën heeft hij ongeveer net zoveel verstand als van kantklossen: weinig. Ook waagt hij zich ‘ab-so-luut’ niet aan voorspellingen over de invloed van corona op de Nederlandse verkiezingen over tien maanden – een eeuwigheid in de politiek. Toch voegt Van Rossem relativerende klanken toe aan het publieke debat die aan de talkshowtafels soms ondersneeuwen. We duiken dus even de geschiedenis in met de Utrechtse emeritus-hoogleraar.
Maarten van Rossem
Tot zijn pensioen in 2008 was prof. Maarten van Rossem (1943) bijzonder hoogleraar Geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Hij is gespecialiseerd in de geschiedenis en politiek van de Verenigde Staten en geniet vooral landelijke bekendheid door tv-optredens. Zo is hij sinds 2012 de eenmansjury van de tv-quiz De Slimste Mens en verschijnt hij regelmatig in actualiteitenprogramma’s. De in Wageningen opgegroeide historicus was daarnaast presentator en schreef diverse boeken. Van Rossem heeft ook een eigen glossy: Maarten!
Onder meer door de matige medische kennis en faciliteiten zorgde de pest er in de veertiende eeuw voor dat een derde van de Europese bevolking stierf. Bij de Spaanse griep lopen de schattingen van het totale aantal doden uiteen van 20 tot 100 miljoen mensen. Bij corona lag het totale aantal gerapporteerde doden eind mei wereldwijd op zo’n 350.000. En al ligt het werkelijke dodental vermoedelijk een stuk hoger, op basis van die cijfers staat het coronavirus in de schaduw van de pest en de Spaanse griep.
Het virus zal daarom geen grote rol spelen in de toekomst van de geschiedkunde, verwacht Van Rossem, óók doordat het volgens hem slechts het begin is van een reeks. “Als één ding duidelijk is, dan is het dat dit niet de laatste pandemie is. China is altijd al de grootste producent van grote virussen geweest, omdat ze daar allerlei wilde beesten aten. In het verleden bleven die virussen netjes daar. De wereld is echter veranderd, we vliegen overal naartoe. Nu wonen er alleen in Wuhan al honderden Nederlanders, naar ik begreep. Zolang China niet stopt met de markten waarop ze deze wilde dieren verkopen, iets dat het land al vaak is geadviseerd, blijven pandemieën aan de orde van de dag.”
Het verbaast de Amerikadeskundige ‘hogelijk’ dat het coronavirus het dagelijks leven wereldwijd tijdelijk knock-out sloeg. Dat mag wat hem betreft historisch genoemd worden. “Toch wonderlijk dat deskundigen hier al jaren voor waarschuwen, maar dat geen enkel land ter wereld zich erop voorbereidde.” Wat opvalt, is dat een pandemie niet altijd slecht is voor de economie, vervolgt hij. “Gek genoeg had de pest op de lange termijn juist een heel gunstig effect. Door het hoge aantal doden was er een enorme vraag naar werk, waardoor het inkomen steeg en de economie floreerde. Als we iets kunnen leren van de geschiedenis, dan is het dat ook onze economie zich gewoon weer herstelt.” Een geruststelling die het sociaal domein goed kan gebruiken.
Kletskoek
Over de corona-aanpak van het Nederlandse kabinet is Van Rossem gematigd positief. Nederland heeft het ‘heel behoorlijk gedaan’. Op de mondkapjes na. “Eerst zegt de overheid dat het totaal niet helpt, vervolgens besluit men dat mensen in de trein mondkapjes op moeten. Dat is vreemd. Ik heb zelf het idee dat een mondkapje flauwekul is. Het is een zichtbaar signaal van bescherming; daardoor is het voor beleidsmakers aantrekkelijk om voor die maatregel te kiezen. Ik geloof meer in het houden van anderhalve meter afstand.”
Een van de vertegenwoordigers van het kabinet komt er bij het Slimste Mens-jurylid niet met een voldoende van af: Wopke Hoekstra. De minister van Financiën viel tijdens de coronacrisis op door een strenge houding aan te nemen ten opzichte van de in nood verkerende Zuid-Europese landen die om financiële steun vroegen. De ‘brutale praatjes’ van de CDA’er doen Van Rossem zijn wenkbrauwen optrekken. “Kletskoek en warhoofderij. De politiek wakkert door deze houding het anti-Europese sentiment bij veel Nederlanders aan. Laten we voor de jonge generatie bij god hopen dat er nooit een Nexit komt. De EU zit vol met kleine landen die het zelf niet zouden redden. De meeste van deze kleine lidstaten hebben in een heel land minder inwoners dan de grote steden in China. Uit de EU stappen zou dus zeer onverstandig zijn. Dat Forum voor Democratie als Nexitpartij populair is onder jongeren, snap ik niet. Kennelijk is er iets mis in ons onderwijs.”
Voorbij de hysterie
De historicus, die zich terdege realiseert dat hij tot de coronarisicogroep behoort, hoopt dat het nog een hele tijd duurt eer hij zelf geschiedenis wordt. Hij houdt zich daarom strikt aan de voorschriften van het RIVM, wat vooralsnog niet tot een heftige koerswijziging leidt. “Zo streng zijn die nu ook weer niet. Je mag niet naar drukke feestjes waar gezongen wordt, maar daar ging ik toch al niet naartoe.” Zijn leven is dus grotendeels zoals het was. Voor 13.00 uur doet hij sowieso niks, coronatijd of niet. In de middag en avond wandelt hij af en toe door het Utrechtse Wilhelminapark, toch een beetje zijn achtertuin. De meeste pijn zit ’m voor Van Rossem in het cancelen van zijn lezingen. Een theatertour werd afgelast. “Maar ach, binnenkort is er een vaccin, dat op een paar weigerende halvegaren na iedereen zal nemen. Dan is deze hysterie voorbij, kan ik weer naar het theater en belanden we vast weer in het volgende hoofdstuk van het een of ander. Er is altijd wel wat aan de hand.”
