Dit klinkt negatiever dan het is bedoeld, want hij ziet inmiddels ook de pluspunten van zijn autisme. Hetzelfde geldt voor zijn hooggevoeligheid. Ja, zijn hoofd zit de hele dag vol, het kost hem veel energie om prikkels te verwerken en sociaal contact kan ingewikkeld zijn. Maar daarnaast kan hij erg goed analyseren en beredeneren en is hij altijd puur en oprecht in zijn communicatie. Hij vertelt krachtig over zijn leven met autisme, over hoe hij in geldproblemen terechtkwam door de inflatie en hoe de frikandel hem toen redde.
“In 1994 kreeg ik de diagnose. Ik was toen 6 jaar oud. Op de middelbare school leerde ik autisme kennen als ontwikkelingsstoornis. Alles duurde bij mij langer en kostte meer moeite, waardoor het bijvoorbeeld moeilijker was om mijn toetsen te halen. Alle prikkels komen bij mij hard en ongefilterd binnen. Het licht van de zon als ik naar het station fiets, het geluid van de muziek van een andere treinpassagier, het rinkelen van een koffiekopje of het binnenkomen van een mail op kantoor. Als ik onder een hoogspanningsmast fiets, voel ik de elektrische spanning in mijn lijf.”
Overprikkeld
“Sociaal contact is pittig. Ik vind het lastig om woorden en zinnen goed achter elkaar te plakken. Natuurlijke intuïtie of empathie heb ik niet. Ik kan niet bedenken wat jij voelt, ik analyseer me helemaal gek. Sarcasme en ironie kan ik slecht inschatten. Zelf ben ik heel oprecht in een gesprek. Als ik aardig tegen je ben, dan weet je dat ik daar geen bijbedoelingen mee heb. Soms kan ik door mijn directheid en duidelijkheid wel lomp overkomen.
Ik werk bijna nooit op kantoor, omdat dat me heel veel energie kost. Als ik toch ga, voel ik me continu zoals jij je voelt voor een belangrijk examen of een presentatie. Op die dagen ben ik ‘s avonds vaak overprikkeld en val ik pas laat in slaap. Dan probeer ik tot rust te komen, maar ik moet ook dealen met de opgebouwde chaos in mijn hoofd. En alle gedachten die binnenkomen, zijn ook prikkels.
In onze samenleving voel ik me niet goed begrepen. Dat is moeilijk om toe te geven, want ik wil niet in een slachtofferrol kruipen. Ik merk dat de buitenwereld weinig weet over autisme, maar wel veel vooroordelen heeft. Mensen met autisme zouden niet sociaal zijn, alleen aan zichzelf denken en niet in teamverband kunnen werken. Anderen vinden mensen met autisme nogal complex, terwijl we in het sociaal contact juist eerlijk en duidelijk zijn. Het lijkt soms alsof de samenleving en ik andere talen spreken. Het zou zo fijn zijn als iedereen minder oordeelt en zich meer inleeft.
Mijn autisme brengt me ook veel. Zo heb ik er mijn baan bij Divosa aan te danken. Ik kan goed analyseren, doorzie patronen scherp en laat me niet leiden door emoties. Ik denk rationeel en afwijkend. Daarnaast leer ik steeds beter omgaan met mijn autisme. Ik lig bijvoorbeeld niet meer wakker van een trein die niet rijdt.”
(On)zekerheidsstelsel
“Op mijn achttiende wilde ik niet leven van een Wajong-uitkering. Maar ik kwam al snel tot de harde conclusie dat een fulltime werkweek voor mij echt niet haalbaar is. Sinds mijn 20ste heb ik een uitkering. Dat voelde toen als een nederlaag. In het begin was het socialezekerheidsstelsel een stuk milder dan nu.
Inmiddels lijkt het alsof ik me moet verantwoorden. Alsof ik autisme verzin, om niks te hoeven doen, op de bank te kunnen zitten en vakantie te vieren. Ik wil niks liever dan werken, alleen lukt dat me niet veertig uur per week. Het sociale zekerheidsstelsel geeft veel onzekerheid. Het gaat uit van wantrouwen. Het bevestigt hoe een deel van de samenleving over mij denkt: ik heb geen fysieke handicap, mijn autisme is niet zichtbaar.
Daardoor moet ik continu een extra barrière nemen. Bij iedere herkeuring, ieder gesprek, ieder formulier, voel ik dat ik me moet verdedigen. Kruis ik één fout hokje aan, dan krijg ik gedoe en een boete. Tijdens de herkeuringen ben ik afhankelijk van de persoon aan de andere kant van de tafel. Ik loop op eieren, let op mijn woorden en ben bang om iets fout te doen of te zeggen.
Het systeem geeft geen rust. En ik schaam me ook nog, omdat het niet prettig is een uitkering nodig te hebben. Uitkeringen zouden zekerheid moeten bieden. Vanuit bestaanszekerheid kun je gaan bouwen. Het zou een trampoline naar werk moeten zijn. Nu voelt het systeem breekbaar en fragiel. Dat heb ik zelf ook ervaren.”
Jos Blaauboer
Jos Blaauboer (1988) werkt sinds juni 2023 als medewerker data en onderzoek bij Divosa. Daarvoor vervulde hij vrijwilligersfuncties bij verschillende instanties in de zorg en deed hij vrijwilligerswerk in de politiek.
Frikandellen
“In 2018 en 2022 stond mijn bestaanszekerheid onder druk. In 2018 werd ik 5 procent gekort op mijn uitkering, omdat ik arbeidsvermogen had. Dat klopte, en ik wilde ook wel werken. Ik deed al vrijwilligerswerk. Maar elke week aan de slag gaan, ging nog niet. Ik was al gewend om rond te komen van weinig geld, maar die 80 euro minder uitkering bracht het water echt tot aan mijn lippen. Vier jaar later ging ik kopje onder.
De kosten voor levensonderhoud stegen enorm, denk aan de energierekening. Ik kwam in geldproblemen, elke euro moest ik drie keer omdraaien. De frikandel heeft me door dat jaar geloodst; voor 1,09 euro had je vier frikandellen. Niet bepaald een gezonde levensstijl, maar ik had geen keus. Ik heb allerlei dingen geprobeerd voor ik bij Divosa kwam, vrijwilligerswerk en betaalde banen. Het was een hobbelig traject, vol teleurstellingen en spanningen.
Ik heb een burn-out gehad tijdens mijn hbo-opleiding, die sociaal te veel van me vroeg. Veel mensen met autisme krijgen een burn-out. Je bent steeds aan het compenseren, aan het strijden tegen de vooroordelen. De trajecten van uitkering naar werk zijn nu niet goed ingericht. Ik had een fijne arbeidskundige, maar je kunt ook pech hebben. Als je iemand toegewezen krijgt die het systeem en niet de mens vooropstelt, dan heb je een probleem. Dat systeem kent namelijk geen flexibiliteit en is bedacht vanuit een bepaald dogma: het moet mensen koppelen aan een bestaande baan, het liefst eentje van veertig uur per week, in plaats van een baan te bouwen rond de kwaliteiten van een mens.
Je moet een werkgever vinden die vertrouwen in je heeft, maar werkgevers zien mensen met autisme vaak als risico. Dat snap ik ergens ook wel. Maar toch, als je durft te investeren in mensen en iemand anders durft te behandelen, dan levert dat uiteindelijk veel op.”
Minibaan
“Maatwerk is erg belangrijk. De werkloosheid onder Wajong-gerechtigden is nu echt gigantisch. Laat die mensen hun eigen uren inschatten en samen met een werkgever hun taken bepalen. Ik bedacht al eens de minibaan. Dat lijkt me nog steeds een goed idee. Een baan van een paar uur per week, die mensen ook samen kunnen invullen. Dan hebben ze in ieder geval een doel, iets om naartoe te gaan en collega’s. Ze staan niet helemaal buitenspel. We moeten mensen ook niet voor 100 procent afkeuren. Wie weet kunnen zij over een paar jaar wel wat uren werken.
Onder meer vanwege de vrijheid om een baan te bouwen om mijn kwaliteiten heen, past Divosa goed bij me. Mijn leidinggevende is een fantastische vrouw. Zij is empathisch en begripvol. Ze laat me mijn eigen tijd indelen en staat voor me klaar als ik haar nodig heb. Ze vindt het niet erg dat ik weinig op kantoor ben. Ik ben een gevoelige man, heb iemand nodig die me steunt om te kunnen floreren. Dat doet mijn leidinggevende. Haar steunende aanpak werkt veel beter dan het strenge beleid van het sociale zekerheidsstelsel. Wel fijn aan het stelsel is dat ik weet dat ik kan terugvallen op mijn volledige uitkering. Dat geeft rust.”
Verjaardagswens
“Divosa bestaat negentig jaar. Ik hoop dat ik nog een hele tijd bij de vereniging kan werken. Mijn verjaardagswens
voor alle leden is dat zij oordeelvrij werken. Probeer je in te leven in de ontvangende kant van het sociaal domein. In hoe breekbaar en onzeker het leven voor mensen aan de basis is. Verander niet continu je beleid van het ene naar het andere uiterste, maar zorg voor duidelijkheid. Onthoud dat je beleid maakt voor mensen. Benut de expertise van ervaringsdeskundigen, denk niet voor anderen. Jij weet niet hoe ik me voel.
En mijn stokpaardje: bouw je beleid om mensen heen, niet om banen of uitkeringen. Het gaat om de mensen. Als je op de korte termijn wilt scoren, door bij voorbeeld te bezuinigen, gaat je dat op de lange termijn juist geld kosten. Het korten van uitkeringen levert uiteindelijk meer mensen op met een burn-out of andere mentale problemen. Investeer in mensen, dat betaalt zich terug.”
Simpel Switchen
Veel mensen die vanuit een uitkering willen gaan werken, durven die stap niet te zetten. Zij voelen zich belemmerd door onzekerheid over een stabiel inkomen, vaste begeleiding of een veilige basis. In het landelijke programma Simpel Switchen werkt Divosa samen met een groot aantal partners (VNG, Cedris, UWV, Movisie, Optimalistic, MIND, Iederin en het ministerie van SZW) en honderden professionals in de uitvoering aan het herkennen en wegnemen van de drempels om aan het werk te gaan.
We verzamelen voorbeelden en best practices, waarbij het perspectief van de inwoner altijd centraal staat. Op basis daarvan ontwikkelen we documenten voor (onder meer) gemeenten om hun werkprocessen te verbeteren en werken we aan aanpassingen in wet- en regelgeving. Onlangs zijn de doelen van Simpel Switchen herijkt en opnieuw vastgesteld. Je vindt het Programmaplan Simpel Switchen 2024-2027 op de website van Divosa. Meer weten? Kom naar een van de kennisbijeenkomsten Simpel Switchen. Informatie en aanmelden kan via de website van Divosa.
