Een mast erbij is niet voldoende
In het sociaal domein werken iedere dag mensen met passie en bevlogenheid om burgers te helpen en kansen te bieden. En toch, je hoeft de kranten maar te lezen of je ziet dat de problemen eerder toe- dan afnemen. De vraag is of nog harder werken en nog meer geld het antwoord zijn. We zien dit ook in de zorg. Als we de huidige ontwikkelingen doortrekken, dan zou in 2040 een kwart van de beroepsbevolking in de zorg moeten werken om aan de zorgbehoefte in Nederland te kunnen voldoen. Het moet dus anders. Dat weten we, maar toch is vernieuwing vaak niet meer dan hetzelfde een beetje beter of goedkoper doen.
Waarom lukt het niet om echt te vernieuwen? De geschiedenis van de zevenmastige schoener – een bepaald type zeilschip – laat ons dat scherp zien. Ruim vijftig jaar nadat de stoomtechnologie voor de scheepvaart werd ontwikkeld, bouwde men een schoener met zeven masten. Dit lijkt raar, maar is eigenlijk heel begrijpelijk.
Schoeners werden al eeuwen ingezet voor het vervoer van mensen en goederen. De eerste schoeners hadden twee masten. Tot omstreeks het jaar 1800, toen een slimmerik bedacht dat het ook anders kon. Hij ontwierp en realiseerde het concept van een driemastige schoener. Een ‘mastje erbij’, zogezegd. Een uitstekend idee, want hiermee nam de productiviteit van de schoener substantieel toe. De driemaster werd de nieuwe standaard in de markt. Twintig jaar later werd de eerste viermaster gebouwd, met wederom een sprong in productiviteit.
Ook toen waren we er dus al goed in om een goed werkend trucje keer op keer te herhalen. Zo bezien is de komst van de zevenmastige schoener goed te begrijpen. De scheepswerven wisten hoe ze het ontwerp moesten aanpassen en de bemanning had snel door hoe de nieuwe schoeners te varen. Iedereen bleef in zijn comfortzone: de uitkomsten van de aanpassingen waren goed voorspelbaar, de competenties voor de benodigde aanpassingen waren al aanwezig en de bestaande structuren behoefden geen drastische wijzigingen.
En dat zien we ook nu nog. We hebben organisaties op een bepaalde manier ingericht, medewerkers zijn bekwaam in de uitvoering van specifieke taken en de beoordeling, beloning en bekostiging zijn gericht op het behalen van targets die passen bij de huidige manier van werken. Het is heel menselijk om de voorkeur te geven aan het vertrouwde in plaats van het risico van iets nieuws en onzekers te omarmen. Want er is toch altijd nog ruimte voor nog één keer een mast erbij?
Maar is dat echt zo? Uiteindelijk hield het bij de schoener op bij zeven masten. De enige gebouwde zevenmaster had inderdaad een hoge snelheid, maar was slecht bestuurbaar en het schip voer zich daardoor uiteindelijk te pletter. Stel jij jezelf de vraag of nog een mast erbij voldoende is of dat je op zoek moet naar jouw ‘stoomtechnologie’?
