Sturen op geluk
Een ongeluk komt zelden alleen. Neem nou een alleenstaande die ernstig vereenzaamt en bijna omkomt in zijn eigen ellende. Een huis vol troep, vuilniszakken tot aan het plafond, de voordeur potdicht: kortom, isolement in zijn ergste vorm. Hoe kan het dat zoiets in een welvarend land als Nederland gebeurt? Wat zegt het over de samenleving als een situatie zo uit de hand loopt?
In deze Sprank is een boeiend verhaal te lezen over vereenzaamde inwoners en pogingen van hulpverleners om hen te bereiken. Een verhaal over bijzondere gesprekken, letterlijk door de brievenbus heen. Deze hulpverleners zijn goud waard, staan met hun poten in de klei. Zij weten dat veel situaties niet binnen het beleid en de regels opgelost kunnen worden. Iemand kan om allerlei redenen vereenzamen, maar soms draagt de overheid daaraan bij. Stel, je hebt een laag inkomen of een uitkering en je neemt een neef in huis die dakloos is geraakt. Dan is de kans groot dat je wordt gekort op allerlei inkomensdelen. Je krijgt dus straf terwijl je eigenlijk bezig bent om in je eigen sociale netwerk tegen lage kosten een probleem op te lossen. Daklozenopvang is immers veel duurder.
Of neem twee oudere zussen die hun partner zijn verloren en bij elkaar willen gaan wonen: zij worden gekort op hun AOW en hun toeslagen (lees het interview met Diana Starmans van de SVB). En dat terwijl ook zij de samenleving een dienst bewijzen: door voor elkaar zorg te dragen, dalen de ondersteunings- en zorgkosten, wordt eenzaamheid verminderd en dragen ze ook nog bij aan het oplossen van de woningnood omdat er een huis vrijkomt.
Anders gezegd: veel problemen die de overheid wil oplossen, creëert ze onbedoeld zelf. Door het beleid neemt de verbinding in de samenleving af en worden mensen aan hun lot overgelaten, waardoor problemen lang kunnen dooretteren totdat er een crisissituatie ontstaat. Zonder afbreuk te willen doen aan de complexiteit van de samenleving: een beetje meer varen en vertrouwen op de goede bedoelingen van inwoners kan geen kwaad. Geef hun de ruimte, hou oren en ogen open in de wijk, pluk de vruchten van zorgzame gemeenschappen en voorkom dat mensen zo marginaliseren dat ze in hun eigen zooi ten onder gaan. En maak de regels niet zo rigide en ingewikkeld.
Van een afstandje zou het ook goed zijn om te onderzoeken wat de kosten en baten zijn als we dingen totaal anders gaan doen. Bijvoorbeeld door de AOW te individualiseren. Wat levert dat bijvoorbeeld op aan woningen? En wat scheelt het aan handhavings- en zorgkosten? Het artikel over de kosten en baten van loonkostensubsidie in deze Sprank is in dit opzicht ook verhelderend. Het levert aanzienlijk meer op dan het kost. Niet alleen financieel, maar ook voor de betrokkenen zelf. Zo bezien is geluk dichterbij dan je denkt. Maar we moeten er als samenleving wel meer op sturen.
