Niet meer lezen
Onze kinderen zijn niet meer de gelukkigste van de wereld. In het vorige nummer van Sprank las ik de uitgebreide reportage over hoe hard Nederland zakt op de KidsRights Index. Het lukt ons in ons rijke land niet meer om de kinderen die niet in sociaaleconomisch sterke gezinnen zijn geboren, een goed leven te geven. Wat dat betreft duikelen we in rap tempo naar het niveau van de ontwikkelingswereld. Met het verschil dat de armen elders in de wereld zich instinctief vastklampen aan studeren en lezen – en hier niet.
Kinderen uit de kansarme wijken in Nederland weten niet dat dit de enige vluchtroute is uit de armoede; ze zijn niet eens in staat om een boek of rijke tekst tot zich te nemen. De val van de Nederlandse kinderen vindt niet alleen plaats op de index van de kinderrechten, maar ook als het gaat om de leesvaardigheid. PISA-onderzoek onder 15-jarigen laat zien dat 33 procent van de jongeren met onvoldoende leesvaardigheid de school verlaat.
Boeken in de brand
Het aantal hele en halve analfabeten is hier inmiddels te groot om de dystopische roman van de Amerikaanse Ray Bradbury uit 1953 niet aan te halen. De auteur beschrijft in ‘Fahrenheit 451’ een wereld waarin boeken in de ban zijn gedaan. De hoofdpersoon werkt bij de brandweer. Zijn taak is niet branden blussen, maar boeken opsporen en in de fik zetten. De mensen moeten snel leven en mogen hun tijd niet verspillen aan lange teksten. Het verhaal speelt zich af in de vierentwintigste eeuw. Ik vraag me af wat Bradbury zou zeggen als hij de situatie van 71 jaar na de publicatie van zijn boek zou kennen.
Anno 2024 is het niet brandweerman Guy Montag die met kerosine en vuur de lange teksten te lijf gaat, maar het gebrek aan collectief verzet tegen de analfabetisering van de nieuwe generaties. Onwetendheid is straks de norm in de polder. Voor een welvarend land als Nederland is dat een grote ramp, omdat hier de arme families en kinderen in achterstandswijken nooit zelf de reflex hebben leren ontwikkelen om een betere toekomst te krijgen. Na een paar generaties van welvaart, is de lagere sociale klasse in Nederland vergeten dat je zonder goed onderwijs armoede doorgeeft aan kinderen. En in het neoliberale tijdperk is er geen overheid die zegt: ‘We accepteren het niet dat zoveel van onze kinderen ongeletterd zijn.’
Geen kans op een alternatief
Zelf ben ik opgegroeid in het armste deel van Turkije en ik kan me nog heel goed herinneren hoe familie, leraren en buren alles op alles zetten om de kinderen met potentie van boeken te voorzien. Mijn beste vriend en ik waren elf toen we aan de Russische klassiekers begonnen. Niet dat we er veel van begrepen, maar iedere mooie zin liet een andere smaak achter in het brein, ieder nieuw personage was een deur naar een andere wereld.
Het artikel over de kinderrechten in het vorige nummer van dit blad is uiteraard schokkend. Eenieder die het leest, zou zich moeten afvragen hoe het toch zover heeft kunnen komen. Maar het echte drama is wel dat onze kinderen ook de kans is ontnomen om door middel van lezen en studeren een alternatief te creëren. In het oosten van Turkije konden mijn vrienden en ik onze nagels in de grond zetten en zo naar boven klimmen. Nu kunnen de kinderen niet eens meer echt lezen en is de put waarin ze zich bevinden omgeven door graniet.
