Help de jeugdzorg overleven
De jeugdzorg is voor veel gemeenten een zorgenkindje. De rijksoverheid heeft de zorg voor onze kwetsbare jonge mensen over de schutting gegooid. Gemeenten staan dichter bij de burgers en kunnen beter en goedkoper zorg leveren, was de gedachte. De praktijk is echter dat gemeenten weinig sturingsmechanismen hebben, maar wel de rekening moeten betalen. Komt een verwijzing naar de jeugdzorg via bijvoorbeeld de huisarts? Betalen. De reflex is dan om meer te gaan controleren. Dit is begrijpelijk, maar absoluut niet de oplossing. Controle kost altijd geld. Heb liever vertrouwen in de professionals in de jeugdzorg. Mensen gaan de jeugdzorg in met een missie. De verantwoordelijkheid is groot en de lonen reiken niet tot de hemel.
Een andere reflex is om de wijkteams de opdracht te geven niet te snel door te verwijzen naar de jeugdzorg of jeugd-ggz. Dit lijkt goedkoper, maar als een kind of jongere te laat wordt doorverwezen, is de te verlenen zorg alleen maar duurder en dan hebben we het nog niet eens over het leed dat is geleden. Het zou ook goed zijn als wijkteams verder kijken dan de opvoedproblemen: is er sprake van armoede, trauma bij een ouder of een zeer klein netwerk? Door het gezinssysteem aan te pakken, is het risico op een uithuisplaatsing vele malen kleiner.
Uithuisplaatsingen zijn niet alleen zeer traumatiserend voor de jongere – in twaalf jaar als pedagogisch medewerker bij Elker Jeugdhulp & onderwijs in Groningen heb ik veel schrijnende verhalen gehoord maar ook erg duur. Want veel pleeggezinnen zijn er niet en een plek in een residentiële instelling kost minimaal een ton per kind of jongere per jaar. Kijk ook naar het declaratiesysteem: hoe ingewikkelder dit is, hoe meer geld er naar administratieve processen gaat in plaats van naar de daadwerkelijke zorg. Dat willen we toch niet? Goed om hierover als gemeente in overleg te blijven met de zorgaanbieders. Een onderzoek van de gemeentelijke rekenkamercommissie kan een geschikt middel zijn om inzicht te krijgen in de effectiviteit van de besteding van de zorggelden. Blijf als gemeente ook vooral in gesprek met instellingen. Zo scheid je het kaf van het koren. Dit contact is alleen mogelijk als je bij niet te veel instellingen zorg inkoopt. Ook voor de inwoners is dit niet nodig. Zij willen niet kunnen kiezen uit veel zorgaanbieders, maar in de eerste plaats goede zorg voor hun kind of puber.
Tot slot is het belangrijk om zorgcontracten voor meerdere jaren aan te besteden. Dit voorkomt dat jeugdzorginstellingen permanent in de overleefmodus staan en genoodzaakt zijn een flexibele schil te hanteren. Medewerkers krijgen dan geen vaste, maar alleen tijdelijke contracten. Dit heeft twee nadelen: jeugdzorgmedewerkers worden er helemaal gallisch van dat ze steeds nieuwe collega’s moeten inwerken. En voor de jongeren is het niet te behappen dat ze alweer een nieuwe mentor krijgen. Vergeet niet dat zij vaak al veel hebben meegemaakt. Uit onderzoek blijkt dat de geboden hulp vooral effectief is als er een vertrouwensband is met de jongere. Maar daar is wel tijd en vast personeel voor nodig.
