Makkelijk zat
Je kunt er vergif op innemen: een teamleider of manager start vol enthousiasme aan een nieuwe uitdaging in het sociaal domein. Met timemanagement, resultaatgericht werken en een verbetering van houding en gedrag – kennis en kunde die de nieuwe manager heeft opgedaan bij ruimtelijke ordening of een andere gemeentelijke afdeling – zal hij/zij het reilen en zeilen bij werk en inkomen eens onder handen nemen. Makkelijk zat. Totdat de realiteit zich aandient …
Tot 2008 was ik ambtenaar bij een grote gemeente (mijn toenmalig leidinggevende wees me destijds in Sprank aan als ’De Ideale Medewerker’). Daarna ben ik als ik zelfstandig coach en adviseur in het sociaal domein aan de slag gegaan. De afgelopen elf jaar heb ik in vele keukens meegedraaid en heel wat gedreven en bekwame managers zien starten. Ik heb helaas ook gezien hoe een handvol van hen kopje-onder ging.
Mobiliteit binnen een gemeentelijke organisatie juich ik toe, maar het laatste wat het sociaal domein kan gebruiken is management dat, hoe goed bedoeld ook, de plank misslaat. Ruime managementervaring buiten het sociaal domein biedt geen garantie voor succes op het gebied van BUIG-budget en vangnetregeling. Zo sprak ik eens een interim-manager die werkelijk geen weet had van de kwetsbare doelgroepen in het sociaal domein, laat staan van hun (complexe) problematiek. Hoe zou deze manager de problemen ooit bij de wortel kunnen aanpakken? Veel meer dan symptoombestrijding valt dan toch niet verwachten? Het sociaal domein vraagt om veel expertise. Van verschillende doelgroepen, uiteenlopende wet- en regelgeving, een continu veranderende arbeidsmarkt en ga zo nog maar even door. Nu hoeft een teamleider of manager natuurlijk niet van ieder proces verstand te hebben. Maar ik heb de afgelopen elf jaar geconstateerd dat de ‘normale’ managementprincipes niet aansluiten bij het karakter van het sociaal domein. Resultaatgericht werken – met de blik strak op de hoeveelheid uitstroom of trajecten – en timemanagement – een vooropgesteld aantal uren per klant – staan succes in de weg én leveren de uitvoering veel werkdruk en onrust op.
Over de medewerkers in de uitvoering gesproken: zij hebben de kennis en weten wat nodig is voor hun veranderende klantenbestand en welk aanbod het beste past bij hun werkzoekenden. Benut die expertise van je klantmanagers optimaal, is dan ook mijn advies aan alle (interim-)managers. Geef ze de ruimte en de verantwoordelijkheid. Het vertrouwen. En vlieg niet telkens tijdelijke klantmanagers in om de achterstanden weg te werken of de druk van de ketel te halen. Dit is weinig winst voor de continuïteit, voor zowel collega’s als werkzoekenden. Stel de flexibele schil liever samen uit parttime zelfstandigen die met doelgerichte projecten en trainingen stappen kunnen zetten richting zelfredzaamheid en duurzame uitstroom naar werk.
Als ik daarop nog even mag doorgaan: een klassikale, groepsgewijze aanpak, denk aan een arbeidstrainingscentrum, is vaak het toverwoord. Veel gemeenten zijn hiermee gestart en het is vallen en opstaan, maar daar leren we van. Wijze les één: met een groepsgewijze training alleen gericht op zelfredzaamheid of solliciteren kom je niet ver. Een praktijkdeel en handhaving op re-integratie en fraude-alertheid zijn óók belangrijk (maar worden veelal niet gedaan wegens niet leuk, eng, te veel romplomp). Een groepsgewijze aanpak met deze ingrediënten is niet alleen duurzaam kansrijk, maar geeft tegelijkertijd inzicht in de motivatie, het taal- en werkniveau, de zelfredzaamheid en eventuele laaggeletterdheid van werkzoekenden. Eens per maand een gesprek met een werkzoekende biedt geen soelaas, iemand dagelijks in de weer zien biedt veel meer inzicht in zijn of haar kunnen. Wijze les twee: een doortastende leidinggevende die zijn of haar team hierbij ondersteunt, is een must!
Met eigen ogen heb ik gezien hoe weinig zinvol het is om als manager in het sociaal domein met de vuist op tafel te slaan om resultaatgerichtheid en timemanagement af te dwingen. Voor het ‘gerichtste resultaat’ geef je de professionals ‘time’, laat je externen met hun expertise los op je klantenbestand, geef je werkzoekenden de kans te laten zien wat ze in huis hebben en maak je gebruik van het lerend vermogen van je eigen ambtenaren. Makkelijk zat.
