Scharrelondernemen
Nederland is een land van vakjes en hokjes, van regels en systemen. Het gros van de mensen functioneert daar prima in en ‘voldoet’. Nederland scoort hoog op de wereldlijke Gelukslijst. Maar er is ook een groep mensen die ‘niet voldoet’. Mensen die op welke manier dan ook niet passen in de hokjes en systemen die wij met elkaar hebben gecreëerd. Dit begint vaak al op de kleuterschool.
Ik noem deze mensen de sterretjes. Mijn metafoor is de houten blokkendoos. De sterretjes passen niet door de gaten in het deksel en dat geeft een rugzak vol pijnlijke ervaringen. Niet zo goed voor hun zelfvertrouwen, het zo belangrijke geloof in zichzelf en daarmee het Geluk. Een deel van de sterretjes belandt in de bijstand. Ook daar passen ze niet, want de bijstand is eveneens een blokkendoos met zeer vastomlijnde hokjes en vakjes.
Ons land is ook een land van felle meningen en overtuigingen. Een daarvan is dat bijstandsgerechtigden profiteurs, luiwammesen en uitschot zijn. Werken moet je! De bijstand is iets minderwaardigs. Je moet je schamen als je daarvan gebruik moet maken. En dat doen mensen dan ook. Massaal. Wederom niet goed voor hun zelfvertrouwen, het zo belangrijke geloof in zichzelf en het daarmee het Geluk. Een groot deel van de mensen in de bijstand is dan ook niet gelukkig. Hun leven is vaak moeilijk. Het lijkt allemaal zo lekker: geen baan, veel vrije tijd, lekker lummelen. Maar leven in de bijstand is enorm ingewikkeld in een duur land als Nederland.
Gelukkig begint Nederland in te zien dat er, hoe droevig ook, gewoon echt een groep mensen is die niet en nooit (volledig) financieel onafhankelijk zal zijn. Om allerlei redenen. Hoe te gek zou het zijn als we dat gegeven nu eens massaal zouden omarmen? Hoeveel ruimte en rust zou het geven als we mensen gingen waarderen om wie ze zijn en wat ze kunnen? Ook bijstandsgerechtigden – zonder daar meteen baanverwachtingen aan vast te knopen? Door de bank genomen willen mensen niet in de bijstand zitten. Ik zeg niet ‘niemand’, maar de meerderheid vindt het verschrikkelijk om afhankelijk te zijn en steeds maar weer met de nek te worden aangekeken, terwijl ze zo graag hun steentje willen bijdragen.
Zes jaar geleden hebben wij de eerste coöperatie voor scharrelondernemen opgericht. Ondernemen naar vermogen in een coöperatie kan inmiddels al op meer dan twintig plekken in Nederland. Alle coöperaties zijn anders, omdat ze worden bevolkt door sterretjes en die passen nu eenmaal niet in een vaste vorm. Dat maakt het niet eenvoudig, maar wel heel kleurrijk. En spannend. De ongrijpbaarheid van sterretjes strookt niet zo met de bijstand, waar overzicht en systeem heerst. Controle en wantrouwen vieren nog altijd hoogtij en de crisis is weer voorbij dus de bakken moeten leeg: iedereen aan het werk.
Toch geeft de Participatiewet alle ruimte. Wat nodig is, is toestemming, tijd en vertrouwen. Toestemming om te mogen ondernemen, om een deel van de uitkering zelf te mogen verdienen. Tijd om weer zelfvertrouwen, geloof en lef te krijgen, zodat mensen hun talent of vaardigheid durven te gaan inzetten. Vertrouwen dat zij doen wat ze kunnen, dat ook heel erg graag doen en dat daar een max aan zit. En vertrouwen dat uitkeringsgerechtigden Nederland op een andere manier mooi maken. Niet met een baan, maar met een waardevolle eigen bijdrage die niet in hokjes te vangen is.
