Vervolgens is het mogelijk om aanvullingen te krijgen op basis van ‘goed gedrag’. Wie een opleiding volgt, solliciteert en vrijwilligerswerk doet, krijgt er wat extra inkomen bij. Het is zo zelfs mogelijk om boven het bijstandsniveau van nu uit te komen, zei hij in de talkshow Pauw. Daar zat de rest van de gasten hem wat glazig aan te kijken. Dat vond ik zielig. Dus ik dacht: kom, ik denk even mee.
Waar beginnen we? Met de mensen die direct aan de slag kunnen.
Volgens kenners behelst die groep maximaal 20 procent van het totale bijstandsbestand. Dat waren eind maart 459.000 mensen. Om in aanmerking te komen voor een aanvulling, moeten gemeenten hun sollicitaties straks elke maand secuur controleren op kwantiteit én kwaliteit.
Bij 92.000 mensen?
Tuurlijk; die aanvulling mag geen farce zijn. Maar we willen ook geen uitdijende overheid, dus ik stel voor het wat efficiënter aan te pakken en alleen steekproefsgewijs te controleren. Op basis van kennis en ervaring kun je proberen vooral die mensen te controleren die een neiging hebben er met de pet naar te gooien.
Maar…?
O ja, dat lijkt verdacht veel – inderdaad – op het opleggen van een maatregel vanwege het niet-naleven van de sollicitatieplicht. Nou, dat blijkt dus al geregeld. Niets meer aan doen, zou ik zeggen!
En de rest van de mensen in de bijstand?
Die kunnen niet direct aan het werk, dus verplicht solliciteren is voor hen de oplossing niet. Dit zijn bijvoorbeeld mensen die alleen met begeleiding of een loonkostensubsidie (op termijn) kunnen werken. Zij vormen zo’n 30 procent van de bijstandsgerechtigden. De resterende 50 procent is het ‘granieten bestand’, dat vooral is aangewezen op zorg of sociale activering.
Zij krijgen geen aanvulling?
Toch wel. Dijkhoff gaf bij Pauw aan dat mensen die niet kunnen werken, dispensatie kunnen krijgen en die aanvulling dus gewoon krijgen. Op dit moment heeft 10 procent van de mensen in de bijstand een ontheffing van de arbeidsplicht. Maar ik kan je verzekeren dat dit meer wordt als zo’n ontheffing extra geld oplevert.
Meer ontheffingen!?
Veel gemeenten zijn voorzichtig met het geven van een ontheffing omdat ze mensen willen aanspreken op wat ze wél kunnen. Een ontheffing doet het tegenovergestelde. Gemeenten proberen die route dus zo lang mogelijk te vermijden. Dat noemde de Inspectie SZW in een onderzoek ooit ‘informele ontheffingen’ (en die schijnen er best veel te zijn). Maar ja, zodra je een officiële ontheffing moet hebben om een aanvulling op je uitkering te krijgen, dan is de beer los.
Hoezo?
Dan ontrolt zich een keuringsfestijn voor de meerderheid van de mensen in de bijstand. De meerderheid?! Ja, de meerderheid. Een ontheffing biedt namelijk gegarandeerd extra inkomen, terwijl je bij de sollicitatieplicht maar moet afwachten of je inspanningen worden beloond. Trek maar een blik arbeidsdeskundigen open, zou ik zeggen, want dat zijn honderdduizenden keuringen voor de mensen die nu in de bijstand zitten, plus de keuringen voor nieuwe instromers – en dat zijn er ook niet weinig. En ik gok zomaar dat het hele granieten bestand (de helft dus) die ontheffing ook gaat krijgen.
Het gevoel van wederkerigheid
Onze samenleving moeten we samen maken, vindt Dijkhoff. Je geeft wat en je neemt wat. Maar dat gevoel van wederkerigheid ziet hij met lede ogen verdwijnen. De sociale zekerheid van nu is een ‘anoniem systeem’ waar mensen hun ‘rechten claimen’, zonder dat zij altijd beseffen dat ‘wat jij krijgt, toch van een ander moet komen’. Daarom is de VVD voorstander van de tegenprestatie, de taaleis en andere verplichtingen in de bijstand. Omdat die weinig enthousiast worden uitgevoerd, pleit hij nu voor het omgekeerde: goed gedrag belonen. Daarbij neemt hij aan dat de bijstand omlaag kan: ‘Je crepeert niet.’
Wat is je conclusie?
Nee wacht, ik moet het nog over die opleidingen hebben, en dat vrijwilligerswerk en de taaleis. En natuurlijk de vraag of de bijstand echt omlaag kan. Stel bijvoorbeeld dat iedereen in de bijstand een opleiding wil volgen om die aanvulling te krijgen. Dan moeten gemeenten dat betalen, want dat kunnen die mensen niet zelf. Maar het re-integratiebudget per bijstandsgerechtigde bedraagt 1.100 euro. Dat is niet genoeg om iedereen in de bijstand permanent op cursus te sturen, wat mij wel noodzakelijk lijkt met dit plan. Bovendien zetten behoorlijk wat gemeenten dat geld in om de tekorten op de sociale werkvoorzie-
Hou maar op. Geen tijd. Wat is je conclusie?
Ik zeg: veel werk voor weinig resultaat. Niet aan beginnen. Maar wel punten voor het feit dat Klaas zijn best heeft gedaan.
Beetje flauw hè, dit artikel?
Ja, heel flauw :-), maar ik kakel graag even mee.
Waarom werk vinden best moeilijk is
Het Sociaal en Cultureel Planbureau zette op een rij waarom laagopgeleiden aan de onderkant van de arbeidsmarkt moeilijk aan het werk komen:
- Mismatch vraag en aanbod van werk komen niet bij elkaar.
- Discriminatie naar leeftijd en etnische herkomst.
- Verborgen talent vooral bij migrantenkinderen en laagopgeleide volwassenen.
- Tekortschietende hulpbronnen uit zich in minder werknemersvaardigheden, minder sociaal kapitaal en een kleiner netwerk.
- Cognitieve en verstandelijke beperkingen
- Slechtere gezondheid
- Stressvolle thuissituatie bijvoorbeeld door schulden of alleenstaand ouderschap.
