Bij een kritische evaluatie van de Participatiewet kwam staatssecretaris van Ark van SZW met een maatregel die niemand als oplossing geopperd had: gemeenten moeten nu echt, echt, echt (maar dan ook echt) die verplichte tegenprestatie invoeren.
Wat was de aanleiding?
Eind november publiceerde het SCP de eindevaluatie van de Participatiewet. Zij stelden dat de baankansen voor mensen in de bijstand nauwelijks zijn verhoogd en dat de doelstelling van de wet niet is gehaald. De oorzaken? Opstartproblemen, complexe regelgeving, een niet-passende financieringsstructuur en werkgevers die nauwelijks extra banen bieden.
En wat is de oplossing van het Rijk?
Tamara van Ark zei tegen de Volkskrant dat ze wil dat gemeenten werk gaan maken van de verplichte tegenprestatie.
Najaah!
Vond het persoonlijk ook een beetje raar. Want hoe gaat de verplichte tegenprestatie de complexiteit uit de wetgeving halen, de financiële prikkels verbeteren en werkgevers stimuleren om meer mensen in dienst te nemen? Precies: tang en varken! Maar dit VVD-stokpaardje is natuurlijk ook een uitmuntende schijnbeweging om de échte discussie te vermijden.
En daarna?
Wat er altijd gebeurt, hè? Je kunt het uittekenen. Stoïcijns kijkende VVD’ers aan de ene kant, aangemoedigd door De Telegraaf. Schuimbekkende wethouders aan de andere kant, met in hun kielzog een stapel fulminerende columnisten van zowat alle andere kranten.
Waarom dacht jij toen aan een eekhoorn?
Lang geleden ging de pragmatist William James een weekendje kamperen en bij thuiskomst vond hij zijn collega-filosofen verwikkeld in een heftige discussie over een eekhoorn. Dit was lang voor het internet en de mobiele telefoon, mensen. Stel je even voor wat hij meemaakte: toen hij wegging, huppelden zijn collega’s nog vredig door bloemenvelden (bij wijze van dan), toen hij thuiskwam, gingen ze elkaar in een schemerig steegje met kapotgeslagen bierflesjes te lijf.
Vanwege een eekhoorn?
De kwestie was als volgt. Stel je een boom voor waar een eekhoorn zich aan de stam heeft vastgeklemd. Aan de andere kant van de stam staat een persoon. Die persoon kan de eekhoorn niet zien, maar gaat kloksgewijs om de boom heen draaien om toch een glimp te kunnen opvangen. De eekhoorn, echter, draait ook en blijft zo altijd recht voor de persoon tegen de boom vastgeklemd zitten. En vervolgens is De Grote Vraag: draait deze persoon nu óm de eekhoorn heen of niet? Nou, daar kun je het dus een heel weekend over bekvechten.
Wat vond James daarvan?
Het welles en nieteskamp was precies fiftyfifty verdeeld en iedereen hoopte dat James het pleit zou beslechten. Maar hij antwoordde: het is allebei waar, het ligt er maar aan hoe je naar de wereld kijkt. En vervolgens vroeg hij zich vooral af of deze discussie ook maar enig prangend probleem ging oplossen. Nee dus! Dus rot op met je eekhoorn, filosofen! En: vlieg op met die eeuwige discussie over de tegenprestatie, ideologen! (Nou ja, dat zei James dus niet, maar zo vertaal ik het even vrijelijk).
Maar wat dan wel?
Uiteindelijk wil iedereen dat zoveel mogelijk mensen in de bijstand actief zijn. Ook de mensen in de bijstand zelf. Ieder op zijn of haar eigen manier natuurlijk en naar eigen kunnen. En wat moeten we dan doen? Uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat er één ding is dat altijd werkt om mensen uit de bijstand in beweging te krijgen en dat is aandacht. Echte aandacht, met serieuze ondersteuning. En ja, daar hoort ook af en toe wat drang bij om mensen in beweging te krijgen. En dat kan ook gewoon met de Participatiewet.
En hoe noem je dat?
Laten we het niet hebben over welk woord je daaraan hangt, maar hoe je dat kunt organiseren op een manier die echt werkt. Of je dat vervolgens verkoopt als een tegenprestatie of als activering en ondersteuning van kwetsbare mensen, dat zal me een zorg wezen. Maar áls je dit wilt, weet dan dat het niet gratis is. En lees meteen ook even die evaluatie van het SCP door, want daar stonden best goeie tips in. Kunnen we daarna weer lekker aan het werk met zijn allen. (En met ons misschien ook wel wat bijstandsgerechtigden.)
Naschrift: Inmiddels heeft Tamara van Ark onder andere op het Divosa Najaarscongres haar uitspraken over de tegenprestatie nader toegelicht en genuanceerd.
SCP: Doelstellingen Participatiewet nauwelijks behaald
Heeft de Participatiewet meer mensen aan het werk geholpen? Niet echt, concludeert het SCP. De jonggehandicapten met arbeidsvermogen hebben vaker een baan dan voorheen, maar werken vooral in tijdelijke en flexibele baantjes. Wie vroeger in de Wsw kwam, zit vaker thuis. En de ‘klassieke’ bijstandsgerechtigde heeft wel meer kans op een baan, maar niet heel veel. Dat de Participatiewet zijn belofte niet waarmaakt, komt volgens het SCP door opstartproblemen bij gemeenten, complexe regelgeving en een financiële systematiek die gemeenten vooral zou stimuleren om zich te richten op de meest kansrijken. Ook blijken werkgevers nauwelijks banen aan te bieden.
