Liever iemand die ook van het dak is gevallen
Als kind betekende de kachel voor mij de brandwond op de wang van ons buurmeisje. De vlammen hadden een keer ook de haren van mijn zus te pakken, maar gelukkig was mijn andere zus er op tijd bij waardoor de schade beperkt bleef. De kachel; in de bergen van de Kaukasus kreeg je het ding aan de praat of je zat de hele dag te bibberen van de kou. Dus goot iedereen gasolie op het zwakke vuur en ging het meer dan eens mis.
De kennismaking van mijn zoon met het vuur van de kachel was toen hij tijdens een vakantie in het bos bij Assen zijn wijsvinger op het beschermglas van de kachel drukte. Pijn in de vinger, tranen in zijn ogen en een grote overwinning voor ons allemaal. Een overwinning, omdat we als mensen iets hebben gedaan met alle slechte ervaringen met een kachel in huis. De kinderen van nu hoeven geen littekens meer over te houden aan het vuur. Als het gaat om de kachel zijn we niet vergeten wat de persoonlijke ervaring ons heeft willen leren.
In een poging de kern van de kwestie samen te vatten kan het geen kwaad om eens een cliché aan te halen: ervaring is niet wat jou overkomt in het leven, maar wat je ermee doet. Het cliché klopt weliswaar, maar zegt niets over de andere kant van de medaille. Want, een al te sterke focus op ervaring kan er ook voor zorgen dat de gebeurtenissen van voorheen als een schaduw boven je hoofd hangen. Dat de huid daardoor goed beschermd is tegen zonlicht, maar dat je nooit eens volop kunt genieten van diezelfde zon.
In deze nieuwe tijd van de kunstmatige intelligentie en internet, waarin de met zweet, bloed en pijn verkregen ervaring met het jaar schaarser wordt, is het zaak om de ervaring die ons pad wél weet te kruisen, goed door de zeef van het verstand te halen en die vervolgens te koesteren.
Het gaat allemaal razendsnel, we transformeren richting de passieve consument van informatie. Niet alleen het nieuws, de kennis en de mening komen tot ons als keurig geselecteerd door het algoritme, ook de ervaring die we hadden moeten verkrijgen door zien, voelen en horen. Wat AI ons te bieden heeft, is namelijk grenzeloos. Straks ervaar je de liefde, de strijd, de honger, de rijkdom, het vallen en het opstaan in het leven via programma’s op je computer. Maar geen AI die de persoonlijke ervaring kan evenaren.
Het belang ervan wordt perfect verwoord in een verhaal van de middeleeuwse geestelijke Nasreddin Hodja uit Anatolië. Als Hodja een keer van het dak van zijn huis valt, snellen zijn buren naar hem toe om hem te vragen of ze een arts voor hem moeten halen. Al kreunend van de pijn antwoordt Hodja: ‘Haal iemand die ook van het dak is gevallen. Alleen die kan mij begrijpen.’
De grote uitdaging van onze tijd is om alles wat ons tot mens maakt niet op te offeren aan alle gemak dat de nieuwe tijd ons via computer en AI te bieden heeft. Het is juist de les die we van een ervaring leren waardoor we verder komen. Ervaring is per slot van rekening de manier waarop we gevoel, emotie, pijn, spijt – van onszelf en die van de medemens – duiden en ergens in het hoofd opslaan.
