“In essentie gaat het om het versterken van methodisch werken: systematisch en doelgericht handelen. Gewogen Maatwerk biedt hiervoor een inhoudelijke basis en rust op drie elementen: het integratief gedragsmodel (IGM), twaalf leidende gedragsprincipes en individuele effectmeting. Het IGM maakt helder waarop een interventie is gericht: de motivatie, het aanleren van vaardigheden en/of het versterken van volharding? Leidende gedragsprincipes zijn overtuigingen over effectieve begeleiding, die zijn onderbouwd met wetenschappelijke inzichten en getoetst bij professionals en ervaringsdeskundigen. Een voorbeeld van een leidend gedragsprincipe is dat je werkzoekenden de ruimte geeft zelf te ontdekken wat haalbaar is. En bij individuele effectmeting gaat het erom dat je als professional de ontwikkeling van een werkzoekende volgt en evalueert. Gewogen Maatwerk stimuleert je dus om goed na te denken vóórdat je handelt. En om naderhand te reflecteren op wat je hebt gedaan en met welk resultaat.”
Hebben gemeenten deze systematische manier van werken niet allang onder de knie?
“Veel gemeenten en sociaal ontwikkelbedrijven zijn weliswaar bekend met Gewogen Maatwerk, maar we zien grote verschillen in de toepassing ervan. Het is een proces van doen en leren. Heel goed dus dat er een community of practice (CoP) Gewogen Maatwerk is, waarin de leden kennis, ervaringen en praktijkvoorbeelden uitwisselen.”
Waarom zou een gemeente of sociaal ontwikkelbedrijf met Gewogen Maatwerk aan de slag willen of moeten?
“Omdat werkzoekenden – over het algemeen kwetsbare mensen – erbij gebaat zijn. Vergeet niet dat je als professional besluiten neemt die grote impact hebben op hun leven. Dat vraagt om bewust en onderbouwd handelen waarbij je recht doet aan de unieke situatie van iedere werkzoekende. Doe je dit niet, dan werk je op basis van routine en bestaat het risico dat je nét niet het goede instrument inzet. Zo help je deze mensen niet verder. Bovendien leidt dit tot verspilling van publieke middelen.”
Helder. Maar dan de hamvraag: hoe voer je deze methodische manier van werken succesvol in? “Momenteel ben ik gedetacheerd bij Werkzaak Rivierenland. Daar zie ik hoe essentieel het is dat het hogere management het belang van Gewogen Maatwerk uitdraagt – en blíjft uitdragen. Ondanks de eventuele weerstand die de boodschap oproept. En ja, het is soms zoeken naar de juiste woorden. Maar het helpt als je spreekt vanuit oprechte betrokkenheid en uitdraagt dat professionals werkzoekenden met Gewogen Maatwerk beter kunnen helpen.”
En wat kunnen teamleiders doen?
“Aansluiten bij wat professionals motiveert, voortbouwen op wat al goed gaat en nieuw gedrag ondersteunen. En verder: Gewogen Maatwerk niet alleen faciliteren, maar ook zelf begrijpen en doorléven. Draai af en toe mee in de praktijk. Eigenlijk net zoals ziekenhuisbestuurder Marcel Levi dat deed in Londen; hij werkte er één dag in de week als arts om voeling te houden met de werkvloer. Het helpt als teamleiders persoonlijk ervaren wat Gewogen Maatwerk vraagt van professionals. Zo kunnen ze beter inschatten wat deze nodig hebben bij de begeleiding van werkzoekenden.”
Wat zijn andere succesfactoren?
“Stop niet bij de introductie, maar monitor systematisch of en hoe er wordt gewerkt volgens de aanpak. Leg daarbij de nadruk op het leren, niet op controleren. Nu zeggen veel organisaties dat het goed gaat, maar kunnen dat niet onderbouwen. Wat gaat er precies goed? Wat kan beter? En hoe dan? Dat is echt iets om op te pakken in de CoP. Daar ligt ruimte om te onderzoeken, van elkaar te leren en samen stappen te zetten.”
Is er überhaupt al bewijs dat Gewogen Maatwerk z’n vruchten afwerpt?
“Eerlijk? Hard bewijs hebben we nog niet. Daarom is monitoring zo belangrijk. Zodat gemeenten en sociaal ontwikkelbedrijven kunnen laten zien dat ze steeds beter in staat zijn om Gewogen Maatwerk in praktijk te brengen. Zo laat je zien dat je je inzet om de kwaliteit van de dienstverlening te borgen en dat publieke middelen op een verantwoorde manier worden ingezet.”
Wat zou je als leerpunt willen meegeven aan gemeenten en uitvoeringsinstanties?
“Bepaal samen wat Gewogen Maatwerk vraagt van professionals: welk concreet gedrag hoort daarbij? Leg bijvoorbeeld vast hoe en wanneer het IGM wordt gebruikt. En maak heldere afspraken over de toepassing van de leidende gedragsprincipes. Zo ontstaat er houvast voor het dagelijks handelen én een basis om elkaar gericht te coachen en feedback te geven.”
Stel, je werkt bij een gemeente waar Gewogen Maatwerk niet vanzelfsprekend is. Waar begin je dan?
“Verweef Gewogen Maatwerk zoveel mogelijk met het dagelijks werk. Loop je vast met een werkzoekende? Gebruik het IGM om gericht te analyseren waar het hem in zit en maak een weloverwogen afweging voor een passende interventie. Staat het opschonen van instrumentengids Eva op de agenda? Toets dan of de opgenomen instrumenten echt aansluiten bij de leidende gedragsprincipes en schrap wat niet meer voldoet. Door dit soort praktijksituaties actief te koppelen aan Gewogen Maatwerk wordt het geen losstaand concept, maar een werkwijze die gaat leven. Je werk wordt er makkelijker en leuker op. Én je helpt je werkzoekende beter vooruit.”
In het kort
Wat: Implementatie van de methodische aanpak Gewogen Maatwerk.
Onderzoeksvraag: Hoe sla je een brug tussen wetenschap en praktijk en maak je van Gewogen Maatwerk een succes?
Door wie: TNO-onderzoeker Astrid Hazelzet.
Opvallend omdat: Hazelzet als praktijkonderzoeker is gedetacheerd bij Werkzaak Rivierenland. Daar gaat ze na hoe leidinggevenden en uitvoerend professionals in het domein Werk en Inkomen Gewogen Maatwerk verankeren in hun dagelijks handelen.
